موسسه تامسون رویترز همه ساله گزارشی با عنوان گزارش استنادی مجلات علمی (Journal Citation Report) منتشر می‌کند که در آن ژورنال‌های تحت نظارت این موسسه، بر مبنای تعداد ارجاعات صورت‌گرفته طبقه بندی و اعتبارسنجی می‌شوند. ضریب تاثیر یا ایمپکت فاکتور (Impact Factor) که در سایت‌ها به اختصار IF نوشته می‌شود، معیار اعتبارسنجی مجله‌های isi و مقالات isi در مقایسه با یکدیگر است. (گاهی در نوشته‌ها آنرا ایمپکت فکتور یا ضریب اهمیت هم می‌نویسند) خب سوال این است که ضریب تاثیر چیست؟ ضریب تاثیر (Impact Factor) نسبت تعداد ارجاعات انجام گرفته به مقالات یک ژورنال را به تعداد کل مقالات چاپ شده در همان ژورنال در طی دو سال گذشته نشان می‌دهد. ما در این مطلب می‌خواهیم به بررسی معیار طبقه‌بندی ژورنال‌های isi یا همان ضریب تاثیر بپردازیم.
چرا ضریب تاثیر تا این حد اهمیت دارد؟
اگر یادتان باشد در مطلبی که درباره چاپ مقاله نوشتیم اشاره کردیم که پایگاه علمی تامسون رویترز و پایگاه علمی الزیور دو موسسه معتبر و صاحب‌نام در عرصه چاپ و نشر مقالات علمی در سطح بین‌المللی هستند. مقالات علمی منتشرشده در نشریات و ژورنال‌های تحت نظر پایگاه علمی تامسون رویترز با نام مقالات isi شناخته می‌شوند و ژورنال‌هایی که تحت امر این موسسه اداره می‌شوند به ژورنال‌های isi شهرت دارند؛ (یکی از معروف‌ترین این ژورنال‌ها پایگاه علمی اسپرینگر است.)
خب فرض کنید شما بخواهید مقاله خود را برای یکی از مجلات isi سابمیت کنید. چه معیاری برای تشخیص ژورنال معتبرتر از ژورنال ضعیف‌تر وجود دارد؟ ایمپکت فاکتور دقیقا همینجا به داد دانشجویان می‌رسد. در مجلات isi یکی از معیارهای برتری‌سنجی، مقایسه ضریب تاثیر مجلات است.
ضریب تاثیر چگونه محاسبه می‌شود؟
ضریب تأثیر یا همان Impact Factor روشی است که توسط آن می‌توان متوسط تعداد دفعات ارجاعات انجام شده به مقالات یک ژورنال را به طور سالیانه محاسبه کرد. با محاسبه ضریب تاثیر یک مجله یا مقاله، می‌توانیم میزان اهمیت و اعتبار آن را تا حدی محاسبه کنیم.
اگر تعداد ارجاعات انجام گرفته به مقالات ژورنال A در سال های 2018 و 2019 جمعا 400 مرتبه و تعداد مقالات چاپ‌شده در این ژورنال در طی این دو سال برابر با 100 باشد، ضریب تاثیر یا ایمپکت فاکتور این مجله در سال 2020 برابر با عدد 4 خواهد بود. این عدد در واقع به این معنی است که هر مقاله‌ای که در این ژورنال به چاپ رسیده به طور متوسط توسط 4 مقاله دیگر از ژورنال‌های مختلف مورد استناد قرار گرفته است.
بیشتر بخوانید:
نکات مهم برای ارائه یک مقاله ISI در عرض یک ماه
چگونه از ضریب تاثیر و ایمپکت فاکتور یک مجله مطلع شویم؟
در مطلبی که قبلا در وبلاگ ترنسیس منتشر کردیم اشاره شد که موسسه تامسون رویترز بخشی از فعالیت‌های خود که مربوط به چاپ و نشر مقالات علمی بود را از سال 2016 به شرکت Clarivate Analytics واگذار کرده‌است. این وب سایت سالانه گزارشی را با نام Journal Citation Reports ارائه می‌کند که در آن، ژورنال‌های تحت نظارت موسسه isi بر اساس ضریب تاثیر و تعداد ارجاعات صورت گرفته به مقالات منتشرشده در آن‌ها دسته‌بندی می‌شوند. دانشجویانی که قصد نگارش مقاله isi دارند؛ معمولا نام ژورنال مدنظر خودشان را در گزارش JCR جستجو می‌کنند. این گزارش نه تنها لیست مجلات موردتایید isi را ارائه می‌کند بلکه آن‌ها را بر اساس اعتبار نیز رتبه‌بندی کرده‌است. با مشاهده لیست JCR ارائه‌شده در وب سایت کلاریوِیت آنالیتیکس می‌توان مطمئن شد که آیا مجله مدنظر دانشجو برای سابمیت مقاله، در زمره مجلات دارای ایمپکت فاکتور قرار داد یا خیر؟
اگرچه این لیست در وب سایت وزارت علوم کشور خودمان هم انعکاس داده می‌شود. در تصویر زیر هم نمایی از فضای وب سایت کلاریوِیت را مشاهده می‌کنید که می‌توانید با جستجو کردن کد 8 رقمی ISSN مجله (شناسه بین‌المللی مجله) و یا عنوان آن از ایمپکت فکتور (IF) ژورنال مطلع بشوید.
رنج ضریب تاثیر یا ایمپکت فاکتور چه عددی باید باشد؟
ضریب تاثیر مجلات علمی یک شاخص مقایسه‌ای است. نمی‌توان بدون درنظر گرفتن رتبه مجلات، عدد معینی را به عنوان یک عدد قابل اتکا معرفی کرد. اما می‌توان ایمپکت فاکتور مجلات برتر در هر سال را به عنوان یک معیار قابل قیاس درنظر گرفت. به طور مثال در سال 2017 موسسه کلاریوِیت آنالیتیکس در گزارش سالانه JCR جدولی از اعداد را نیز منتشر کرد که در آن نشان می داد از بین حدود 13000 مجله ای که در دو سال مورد بررسی قرار گرفته اند کمتر از 2 درصد از آن‌ها توانسته‌اند رنج ایمپکت فاکتور 10 یا بالاتر را کسب کنند، همچنین کمتر از 5 درصد از کل مجلات، ایمپکت فاکتور 6 و یا بالاتر بدست آورده‌اند. به این ترتیب می‌توان ادعا کرد ضریب تاثیر بالاتر از 2.5 عدد مناسبی باشد.
